Khổ thơ "Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân" là một trong những khổ thơ tiêu biểu nhất trong đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" của đại thi hào Nguyễn Du. Khổ thơ đã miêu tả chân thực cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi, đáng thương của Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Đồng thời, khổ thơ cũng phản chiếu nỗi nhớ người thân da diết và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo của Thúy Kiều.
Mở đầu khổ thơ, Nguyễn Du đã giới thiệu cảnh ngộ của Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích:
Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân,
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Cảnh vật ở lầu Ngưng Bích thật buồn vắng, mênh mông, bát ngát. Bốn bề là cồn cát, bụi hồng, không một bóng người. Sóng gió liên hồi, mây trăng quạnh quẽ. Cảnh vật như đang miêu tả tâm trạng cô đơn, buồn tủi của Kiều.
Trong cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi ấy, Kiều đã dành thời gian để ngắm cảnh và suy nghĩ. Nàng đã nhìn thấy cảnh vật xung quanh mình và nhớ về những người thân yêu của mình.
Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia.
Kiều nhìn thấy những cồn cát vàng, những bụi hồng mênh mông, bát ngát, không một bóng người. Cảnh vật như đang miêu tả sự cô đơn, lẻ loi của Kiều.
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya,
Nửa tình, nửa cảnh như chia tấm lòng.
Kiều cảm thấy bẽ bàng, tủi hổ vì mình đang bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Nàng như đang bị chia cắt, chia lìa với những người thân yêu của mình.
Tiếp theo, Kiều đã nhớ đến Kim Trọng, người yêu của mình:
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng,
Tin sương luống những rày trông mai chờ.
Kiều nhớ đến những ngày tháng hạnh phúc bên Kim Trọng. Nàng nhớ đến lời thề nguyền sắt son của hai người. Nàng lo lắng cho Kim Trọng và nhớ mong Kim Trọng.
Kiều cũng nhớ đến cha mẹ già của mình:
Bên trời góc bể bơ vơ,
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.
Kiều lo lắng cho cha mẹ già đang ở quê nhà. Nàng nhớ đến những ngày tháng hiếu thảo với cha mẹ. Nàng đau đớn vì mình không thể phụng dưỡng cha mẹ.
Kiều cũng nhớ đến những người thân yêu khác:
Xót người tựa cửa hôm mai,
Quạt nồng ấp lạnh, những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa,
Có khi gốc tử đã vừa người ôm?
Kiều xót thương cho những người thân yêu của mình. Nàng lo lắng cho họ khi không có mình ở bên. Nàng cũng nhớ đến những kỷ niệm đẹp đẽ của mình với những người thân yêu.
Kết thúc khổ thơ, Kiều nhìn thấy một con thuyền xa xa trên cửa bể chiều hôm. Nàng lại nhớ đến Kim Trọng và lo lắng cho tương lai của mình:
Buồn trông cửa bể chiều hôm,
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Khổ thơ "Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân" đã miêu tả chân thực cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi, đáng thương của Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Đồng thời, khổ thơ cũng phản chiếu nỗi nhớ người thân da diết và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo của Thúy Kiều.
Trong cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi ấy, Kiều đã dành thời gian để ngắm cảnh và suy nghĩ. Nàng đã nhìn thấy cảnh vật xung quanh mình và nhớ về những người thân yêu của mình.
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Kiều nhìn thấy cánh buồm thấp thoáng trên mặt nước, nàng lại nhớ đến Kim Trọng. Nàng nhớ đến những ngày tháng hạnh phúc bên nhau, nàng nhớ đến lời thề nguyền sắt son. Nàng nhìn thấy những cánh hoa trôi man mác trên dòng nước, nàng lại lo lắng cho cha mẹ già đang ở quê nhà. Nàng nhìn thấy những đám cỏ rầu rầu, nàng lại thấy lòng mình buồn bã, chán chường. Nàng nhìn thấy những con sóng ầm ầm, nàng lại dự cảm về những sóng gió bão tố đang chờ đợi phía trước.
Tám câu thơ cuối đoạn trích là nỗi lòng của Kiều khi nghĩ về những sóng gió cuộc đời đang chờ đợi phía trước. Nàng biết rằng cuộc đời mình sẽ còn nhiều khó khăn, gian khổ. Nàng lo lắng cho tương lai của mình, lo lắng cho những người thân yêu của mình.
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" đã miêu tả chân thực cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi, đáng thương của Kiều khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích. Đồng thời, đoạn trích cũng phản chiếu nỗi nhớ người thân da diết và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo của Thúy Kiều. Đoạn trích là một trong những đoạn trích tiêu biểu nhất trong Truyện Kiều, thể hiện tài năng miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du.
Bằng bút pháp tả cảnh ngụ tình, Nguyễn Du đã khắc họa thành công tâm trạng cô đơn, buồn tủi của Kiều. Cảnh vật trong đoạn trích được miêu tả với những hình ảnh mang tính biểu tượng, gợi lên những tâm trạng, cảm xúc của Kiều. Những hình ảnh đó cũng dự báo về những sóng gió bão tố đang chờ đợi Kiều trong tương lai.
Đoạn trích "Kiều ở lầu Ngưng Bích" là một đoạn thơ giàu giá trị nội dung và nghệ thuật. Đoạn trích đã thể hiện sâu sắc số phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đồng thời thể hiện tài năng miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du.
