1. Thuyết minh về di tích chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu hay:
Vào ngày mùng 5 Tết Nguyên đán hàng năm, tại đèo Nhông, nhân dân từ khắp các địa phương tập trung về nơi đây để tổ chức lễ hội vui xuân và kỉ niệm Chiến thắng. Chiến thắng anh hùng của nhân dân ta sẽ còn sống mãi trong ký ức của thế hệ mai sau.
Chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu 1965 là một trong những chiến thắng lịch sử của quân và dân miền Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đây là lần đầu tiên quân dân ta đã đánh bại một đoàn xe tăng của quân đội Mỹ, gây ra thiệt hại nặng nề cho kẻ thù và tạo ra tinh thần chiến đấu cao cho quân dân ta. Chiến thắng này cũng là một minh chứng cho sự sáng tạo và anh dũng của quân dân ta trong cuộc chiến tranh hiện đại.
Đèo Nhông Dương Liễu là một địa điểm chiến lược trên Quốc lộ 1A, nằm giữa hai tỉnh Thanh Hóa và Nghệ An. Đây là con đường giao thông quan trọng nối liền miền Bắc với miền Trung. Vào tháng 9 năm 1965, quân đội Mỹ đã triển khai một cuộc tấn công lớn vào miền Bắc, nhằm phá hoại hệ thống giao thông và cơ sở kinh tế của ta. Trong kế hoạch này, họ đã cử một đoàn xe tăng gồm 30 chiếc từ Thanh Hóa đi về phía Nghệ An, nhằm phối hợp với các cuộc không kích và bắn pháo vào các mục tiêu trên Quốc lộ 1A.
Tuy nhiên, quân dân ta đã sớm phát hiện ra âm mưu của kẻ thù và đã nhanh chóng bố trí các biện pháp đối phó. Các lực lượng vũ trang nhân dân và dân quân tự vệ đã được huy động để thiết lập các chốt chặn, đặt mìn, xây dựng các vị trí bắn súng, pháo và súng chống tăng. Các chiến sĩ ta đã sử dụng các phương tiện đơn giản nhưng hiệu quả như xăng đốt, bom xăng, lựu đạn, dao găm để tiêu diệt kẻ thù. Các chiến sĩ ta còn đã dũng cảm lao vào gần xe tăng để ném bom xăng vào bánh xe hoặc buồng lái, hoặc leo lên xe tăng để mở nắp máy bay và ném lựu đạn vào bên trong.
Cuộc chiến diễn ra ác liệt từ sáng sớm cho đến chiều muộn ngày 15/9/1965. Kết quả là quân dân ta đã tiêu diệt được 14 xe tăng, bắt được 2 xe tăng và 1 xe thiết giáp của Mỹ, bắt được 7 tù binh và giết được hàng trăm lính Mỹ. Quân dân ta cũng đã hy sinh 12 chiến sĩ và bị thương 19 người. Chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu 1965 đã góp phần làm suy yếu sức mạnh của quân đội Mỹ, làm rung chuyển niềm tin của họ vào việc chiếm được miền Bắc và làm tăng uy tín của quân dân ta trước mắt thế giới.
Chiến thắng ở Đèo Nông Đường Liễu về nhiều mặt là minh chứng cho sự trưởng thành vượt bậc của chủ lực ta, khẳng định khả năng giao tranh và tiêu diệt quân chủ lực địch được trang bị vũ khí hiện đại. Đây cũng là đánh dấu cho sự khởi đầu, đánh bại mạnh mẽ lực lượng địch trên chiến trường khu 5, góp phần tích cực cùn quân và dân cả nước bại chiến lược “chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, đồng thời đưa cục diện cách mạng miền Nam chuyển sang bước phát triển mới.
Nhận thấy tầm quan trọng to lớn này, năm 1985, Đảng bộ Phú Mỹ đã khởi công xây dựng di tích lịch sử cấp quốc gia mang tên “Chiến thắng đèo Nhông Dương Liễu” ngay trên địa điểm diễn ra trận đánh được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích lịch sử quốc gia.
Chiến thắng ở Đèo Nhông Dương Liễu là cột mốc vẻ vang của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và sẽ là niềm tự hào muôn đời của nhân dân Phú Mỹ, tỉnh Bình Định.
2. Thuyết minh về di tích chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu ấn tượng:
Di tích chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu là một công trình lịch sử quốc gia được xây dựng tại vùng đất đã diễn ra trận đánh Dương Liễu – Đèo Nhông vào năm 1965. Chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu là một trong những trận đánh quan trọng nhất trong lịch sử kháng chiến chống Pháp của dân tộc Việt Nam. Trận đánh diễn ra vào ngày 23 tháng 12 năm 1952, khi quân đội Việt Minh do Đại tá Võ Nguyên Giáp chỉ huy tiến hành tấn công và phá hủy một đoàn xe quân sự của Pháp trên đường từ Điện Biên Phủ về Lai Châu. Trận đánh đã gây thiệt hại nặng nề cho quân Pháp, khiến họ mất hơn 300 binh sĩ, 60 xe tăng và xe bọc thép, cùng nhiều vũ khí và trang thiết bị khác. Trận đánh cũng là một minh chứng cho sự sáng tạo và dũng cảm của quân và dân Việt Nam trong cuộc chiến tranh giành độc lập và tự do.
Trận đánh này là một trong những chiến công góp phần làm nên chiến thắng của miền Nam, chiến lược chiến tranh địch đặc biệt, đánh dấu mốc son chói lại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Trận đánh được thực hiện bởi Trung đoàn 2 (tức Trung đoàn An Lão, Sư đoàn 3 Sao Vàng) của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và Quân khu V, bộ đội địa phương chống lại quân Mỹ và quân Ngụy.
Di tích chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu được khởi công xây dựng vào năm 1985 bởi Đảng bộ Phù Mỹ và được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận là di tích lịch sử quốc gia. Mỗi năm vào ngày 5 tháng Giêng, tại đèo Nhông được tổ chức lễ hội để kỷ niệm chiến thắng và tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc.
Lễ hội chiến thắng đèo Nhông Dương Liễu được tổ chức vào ngày 5 tháng được coi là một trong những lễ hội lịch sử truyền thống của người dân Phú Mỹ và Bình Định. Ngoài ra, các biện pháp mới được thực hiện nhằm hồi sinh đèo Nhông sớm trở thành khu vực kinh tế – thương mại thịnh vượng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “ dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Sau phần lễ ôn lại truyền thống, một lễ hội náo nhiệt và hấp dẫn đã được tổ chức tại Khu tưởng niệm chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu với các tiết mục văn nghệ và chương trình nghệ thuật đặc sắc trong đó có múa lân. Các hoạt động thể thao, thi đấu dân gian thu hút hàng nghìn người đến xem và tham gia rất hào hứng. Lễ hội này vô cùng bổ ích và thú vị, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp, phát huy tinh thần dân tộc, lòng dũng cảm và khí phách của người dân Đèo Nhông Dương Liễu.
3. Thuyết minh về di tích chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu ngắn gọn:
Trận Dương Liễu – Đèo Nhông là một trận đánh lịch sử trong Chiến tranh Việt Nam, diễn ra vào đầu năm 1965 tại hai điểm chiến lược trên Đường số 1, thuộc địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định. Trận đánh được tiến hành bởi Trung đoàn 2 (tức Trung đoàn An Lão, Sư đoàn 3 Sao Vàng) của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, với mục tiêu phá vỡ quyền chủ động của quân đội Ngụy và Mỹ trên chiến trường toàn miền Nam. Trận đánh bắt đầu bằng cuộc tấn công vào đồn Dương Liễu (nay là đồi Sa Lem), nơi có một tiểu đoàn quân Ngụy gồm khoảng 500 lính được trang bị vũ khí hiện đại. Sau khi chiếm được đồn Dương Liễu, quân Giải phóng tiếp tục tiến công vào Đèo Nhông, nơi có một tiểu kíp quân Mỹ và một tiểu đoàn quân Ngụy. Trận đánh kết thúc vào ngày 8 tháng 2 năm 1965, với kết quả là quân Giải phóng giành được thắng lợi hoàn toàn, tiêu diệt hơn 1000 lính Ngụy và Mỹ, thu giữ nhiều vũ khí và trang thiết bị. Trận Dương Liễu – Đèo Nhông được coi là một trong những trận đánh tiêu biểu của quân Giải phóng miền Nam Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ.
Để kỉ niệm chiến thắng oai hùng ấy, nhân dân ta đã tổ chức lễ hội Đèo Nhông Dương Liễu. Lễ hội Đèo Nhông Dương Liễu là một lễ hội có ý nghĩa lịch sử và văn hóa của người dân Bình Định, Miền Trung. Lễ hội được tổ chức vào ngày 5 hoặc 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm tại khu di tích lịch sử chiến thắng Đèo Nhông – Dương Liễu ở huyện Phù Mỹ. Lễ hội nhằm tưởng nhớ và biểu dương công lao của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trong trận chiến Đèo Nhông – Dương Liễu năm 1965, đóng góp vào chiến thắng của miền Nam. Lễ hội cũng là dịp để người dân thể hiện tinh thần đoàn kết, yêu nước và bảo vệ đất nước.
Bên cạnh đó, các biện pháp mới được thực hiện nhằm khôi phục và xây dựng đèo Nhông sớm trở thành khu vực kinh tế – thương mại thịnh vượng, góp phần hiện thực hóa mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Sau phần lễ ôn lại truyền thống, một lễ hội náo nhiệt và hấp dẫn đã được tổ chức tại Khu tưởng niệm chiến thắng Đèo Nhông Dương Liễu với các tiết mục văn nghệ và chương trình nghệ thuật đặc sắc trong đó có múa lân. Các hoạt động thể thao, thi đấu dân gian thu hút hàng nghìn người đến xem và tham gia rất hào hứng. Lễ hội này rất bổ ích và thú vị, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp, phát huy tinh thần dân tộc, lòng dũng cảm của người dân Đèo Nhông Dương Liễu.
