Phân tích nhân vật bà cụ Tứ chọn lọc
2.1. Phân tích nhân vật bà cụ Tứ (Mẫu 1)
Kim Lân thuộc hàng những cây bút truyện ngắn tài năng của văn học Việt Nam. Những tác phẩm của ông thường viết về nông thôn và những con người quê lam lũ, hồn hậu, chất phác, giàu tình yêu thương. Vợ nhặt là một trong những sáng tác tiêu biểu của ông. Tác phẩm đã khắc hoạ tình cảnh thê thảm của nhân dân ta trong nạn đói 1945 đồng thời khẳng định, ca ngợi tình yêu thương, đùm bọc, khát khao hạnh phúc, hướng tới tương lai của những người lao động. Trong đó nổi bật là nhân vật bà cụ Tứ được nhà văn khắc hoạ sinh động, tinh tế, bà hiện lên với hình ảnh một người mẹ nghèo khổ, trải đời, giàu tình yêu thương và có nội tâm phong phú, phức tạp.
Nếu ai đã từng đọc qua giọng văn Ngô Tất Tố, Nam Cao, chúng ta sẽ thấy đồng cảm với cuộc sống cơ cực của những người dân lao động. Họ bị bần cùng và bức bách khiến họ bị tha hoá về nhân phẩm. Nhưng có những con người trong nỗi cơ cực ấy vẫn liều lĩnh chấp nhận thêm những khốn khổ cùng cực, vì tình yêu, tình người, lòng nhan hậu. Đó là chị Dậu, là cụ Tứ, là anh cu Tràng.
Trong những tháng ngày u ám vì nạn đói, cái chết có thể rơi xuống bất kì ai thì anh cu Tràng lại làm một việc tưởng như bị "điên" đó là lấy vợ, tuy nhiên chỉ có mẹ anh- bà cụ Tứ mới là người thấm thía hết cơ sự.
Bà cụ Tứ là mẹ anh cu Tràng. Hình ảnh bà được khắc hoạ trong tác phẩm đó là trong bóng hoàng hôn chiều, người mẹ nghèo khổ "húng hắng ho". Trước mái tranh nghèo trên mảnh vườn mọc lổn nhổn những búi cỏ dại, người mẹ nghèo lại càng thêm cơ cực.
Vốn dĩ việc làm nhà, cưới vợ là một chuyện hệ trọng trong cuộc đời mỗi con người, cần có sự đóng góp ý kiến của cha mẹ - những người đi trước. Thế nhưng sự kiện Tràng lấy vợ lại đi ngược lại với những lẽ hiển nhiên đó, việc Tràng lấy vợ được thông báo đột ngột khiến bà cụ Tứ ngạc nhiên, ban đầu chỉ là sự thắc mắc thái độ sốt sắng của thằng con trai, bà cụ Tứ hấp háy hai con mắt nhìn Tràng chậm chạp hỏi: Có việc gì thế vậy? Khi Tràng vẫn thong thả chưa trình bày câu chuyện, bà cụ phấp phỏng bước theo con vào nhà. Kim Lân đã rất khéo léo khi dùng hai từ "phấp phỏng" để diễn tả sự lo lắng và sự nhẫn nại chờ đợi của bà cụ. Hành động "đứng sững lại" thể hiện sự ngạc nhiên đã lên cao trào, nhà văn đã thấu suốt những nỗi băn khoăn của nhân vật, rất nhiều câu hỏi đang xoay quanh bà: Quái sao lại có người đàn bà nào ở trong ấy nhỉ? Người đàn bà nào lại đứng ngay đầu giường thằng con mình thế kia? Sao lại chào mình bằng u? Không phải con cái Đục mà ai thế nhỉ? Những câu hỏi cứ dồn dập được đặt ra mà không có câu trả lời. Mọi thắc mắc xoay quanh sự xuất hiện của người đàn bà trong ngôi nhà vốn dĩ chỉ có hai mẹ con bà sống. Đáng thương hơn bà cụ lại tưởng mình nhầm lẫn: bà cụ hấp háy mắt cho đỡ cay, nỗi băn khoăn của bà vẫn không được giải bày, bà lão quay sang nhìn con ra chiều không hiểu. Điều này thật dễ hiểu, trong sự việc này bà cụ hoàn toàn bị động, mọi việc đã rồi mà bà không hay biết điều gì cả.
Khi con trai bà vẫn trì hoãn bí mật, mời mẹ vào nhà ngồi, bà cụ "lập cập" bước vào nhà. "Lập cập" là sự run rẩy của người già hay là sự thấp thỏm, lo sợ những điều không hay xảy đến. Với một người mẹ cả đời lam lũ này còn gì khủng khiếp sẽ xảy đến với bà nữa đây. Kim Lân đã khơi dậy lên trong lòng người đọc một sự cảm thương sâu sắc với hai từ "lập cập".
Có lẽ bà cụ Tứ không nghĩ được rằng người đàn bà đang ngồi kia chính là vợ của con trai, là con dâu của bà. Có lẽ cảm thấy sốt ruột trước thái độ của bà cụ mà Tràng phải lên tiếng: "kìa nhà tôi nó chào u". Vậy mà bà cụ vẫn không hiểu được đầu đuôi câu chuyện, làm sao một người mẹ nghèo khốn khổ ấy có thể tin rằng con trai mình có vợ. Bà cũng hiểu rõ hoàn cảnh đáng thương của con trai mình, vừa nghèo, vừa xấu, vừa cục mịch, làm gì có ai để ý tới chứ đừng nói lấy vợ, trong giai đoạn nghèo khó "ốc chẳng mang nổi mình ốc mà còn mang cọc cho rêu" ai có thể nghĩ tới chuyện cưới xin được. Nỗi băn khoăn của bà cụ từ đầu tới giờ mới được gỡ khi Tràng dõng dạc vắn tắt trình bày cơ sự :" nhà tôi nó mới về làm bạn với tôi đấy u ạ! Chúng tôi phải duyên phải kiếp với nhau. Chẳng qua nó cũng là cái số cả. Và thế là bà cụ cúi đầu nín lặng. Không phải là im lặng mà là im lặng nín nhịn không thể nói được điều gì. Lúc này bà đã hiểu hết sự tình. Nhà văn Kim Lân đồng cảm với những suy tư, những tủi hờn xót xa trong lòng bà cụ: "lòng người mẹ nghèo khổ ấy còn hiểu ra bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán, vừa xót thương cho số kiếp đứa con của mình. Những nỗi ai oán, xót thương, những thổn thức trong lòng bà chỉ nhà văn Kim Lân mới hiểu được. Thì ra suy nghĩ của bà cụ không đơn giản như chúng ta nghĩ, cái nghèo đói không làm bà cụ chấp nhận cuộc sống buông tuồng, bà đau đá trong lòng vì không thể hoàn thành trách nhiệm của người mẹ đó là chăm lo cho hạnh phúc của con trai mình một cách chu đáo. "Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này". Còn bản thân cụ Tứ, khi đứa con độc nhất của mình cưới vợ là những lời tự trách, là tiếng khóc nghẹn ngào của người mẹ nghèo khổ. Tuổi già hạt lệ như sương, nhưng trong kẽ mắt kèm nhèm của bà cụ vẫn rỉ xuống hai dòng nước mắt. Đó là những giọt nước mắt tủi phận cùng cực, đó là những giọt nước mắt xót thương cho sự khốn khó của chính mình. Đó đồng thời cũng chính là giọt nước mắt của lòng tự trọng, những giọt nước mắt giữ nhân cách của con người, những giọt nước mắt ấy là minh chứng thể hiện tình yêu của mẹ đối với các con.
Bà cụ Tứ hết sức lo lắng cho cuộc sống của các con. Chỉ một câu đáp: Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không? Băn khoăn ấy có cơ sở cả, xóm ngụ cư của cụ đang sống trong những tháng ngày lầm than do cơn đói hoành hành, việc giữ cho mình được mạng sống còn khó huống chi cu Tràng còn đèo bòng. Ở cái tuổi gần đất xa trời, đáng lẽ bà đã được nghỉ ngơi, nhưng vì cái nghèo đói, khổ cực mà trong lòng bà vẫn đau đáu một nỗi niềm lo lắng cho các con.
Hình ảnh bà cụ Tứ chỉ xuất hiện nửa sau tác phẩm, có thể người ta sẽ nghĩ bà cụ xuất hiện với dáng vẻ cay nghiệt thường thấy ở các bà mẹ chồng, nhưng cụ xuất hiện với sự nhã nhặn trong cách cư xử đặc biệt là chuỗi diễn biến tâm trạng nhân vật khắc hoạ nhân cách cao đẹp của người phụ nữ. Trước mắt chúng ta đó là hình ảnh một người mẹ thương con vô bờ bến, những nỗi lo, những suy nghĩ trong lòng cụ được nhà văn ghi lại một cách chân thật, xúc động.
Qua hình tượng nhân vật bà cụ Tứ với biết bao tâm trạng xen lẫn với các tình huống con trai "nhặt được vợ", nhà văn Kim Lân đã làm nổi bật lên tấm lòng của người mẹ nghèo khổ nhưng giàu lòng vị tha, nhân hậu. Với những tình cảm mà bà cụ đã dành cho con trai và con dâu, chúng ta càng thấu hiểu hơn về tấm lòng của người mẹ và cũng chính điều đặc biệt này khiến nhân vật bà cụ Tứ hiện lên chân thật và cảm động hơn đối với người đọc. Hình ảnh người mẹ với tình yêu thương con ấy, như một ngọn nến thắp sáng cuộc đời tối tăm của những kiếp người nghèo khổ bị cùng cực.
2.2. Phân tích nhân vật bà cụ Tứ (Mẫu 2)
Có một lí do khiến người đọc cảm thấy ấn tượng khi đọc các tác phẩm của Ngô Tất Tố, Nam Cao, Kim Lân...bởi họ viết hay, viết thật. Mỗi khi đọc một trang văn, ta lại như sống cùng nhân vật đi qua những niềm vui, niềm hạnh phúc và cả nỗi đau đáu, bi ai. Đọc truyện ngắn "vợ nhặt" của Kim Lân, nhân vật bà cụ Tứ hiện lên như một điển hình về người đàn bà tuy sống trong cảnh nghèo khổ đến cùng cực những tình yêu thương con vô bờ bến.
Truyện ngắn "Vợ nhặt" của Kim Lân viết về cuộc sống ngột ngạt, bức bối với nạn đói khủng khiếp năm 1945. Kim Lân không tập trung miêu tả kĩ hiện thực tàn khốc của nạn đói mà miêu tả vẻ đẹp tinh thần giấu sau vẻ bề ngoài xơ xác vì đói khát của những người nghèo khổ. Trong hoàn cảnh ấy họ vẫn nhen nhúm niềm tin và hi vọng vào một tương lai tươi đẹp.
Hình ảnh bà cụ Tứ xuất hiện ở giữa tác phẩm, tuy nhiên bà cụ đã trở thành nhân vật trung tâm của tác phẩm. Dưới ngòi bút của Kim Lân, hình ảnh bà cụ Tứ hiện lên là một bà mẹ có số phận bất hạnh vì goá chồng, mất đứa con gái, chỉ còn một đứa con trai làm nghề kéo xe bò và cũng không được nhanh nhẹn như người ta. Có lẽ rằng tất cả những nỗi đau đã đè lên vai người phụ nữ đáng thương ấy. Hai mẹ con sống trong một căn nhà tồi tàn , rúm ró ở xóm ngụ cư và con trai bà có nguy cơ không có vợ. Chân dung nhân vật bà cụ Tứ được tác giả giới thiệu dần dần qua diễn biến câu chuyện. Bắt đầu là "tiếng cười húng hắng ho", một bà lão với cái dáng "lọng khọng" từ đầu ngõ "vừa đi vừa lầm bẩm tính toán trong miệng". Tính từ "lọng khọng" rất dân dã và giàu chất tạo hình giúp người đọc hình dung cái dáng gầy gò, xiêu vẹo của bà mẹ già bởi gánh nặng cuộc đời, bởi cái nghèo khổ. Chính cái nghèo khó cũng làm khuôn mặt bà một nét "bủng beo u ám". Qua miêu tả ngoại hình bà cụ Tứ, chúng ta thấy được đó là người mẹ có cuộc đời khổ cực, bất hạnh.
Buổi chiều bà cụ Tứ mang một tâm trạng ngạc nhiên khi từ ngõ đi vào, thấy thái độ khác thường của Tràng "reo lên như một đứa trẻ" và "lật đật chạy ra đón mình" thì bà lão theo con vào trong nhà với tâm trạng "phấp phỏng". Đó chính là biểu hiện của sự lo lắng, sự hồi hộp bởi bà không biết có sự gì sẽ đón mình trong nhà. Khi tới giữa sân, nhìn thấy một người đàn bà trong căn nhà vốn xưa nay chỉ có hai mẹ con, bà ngạc nhiên "đứng sững lại". Tác giả đã khéo léo sử dụng độc thoại nội tâm để diễn tả tâm trạng băn khoăn, thắc mắc của bà cụ lúc này. Hàng loạt những câu hỏi được đặt ra trong đầu bà "quái, sao lại có người đàn bà nào ở trong ấy nhỉ? Người đàn bà nào lại đứng ngay đầu giường thằng con mình thế kia? sao lại chào mình bằng u? không phải con cái Đục mà. Ai thế nhỉ?" Một loạt các câu hỏi cứ liên tiếp được đặt ra trong đầu bà cụ, nhưng bà cụ vẫn không tìm được câu trả lời, vì vậy bà đổ lỗi cho cặp mắt của mình, bà không tin vào mắt mình "bà lão hấp háy cặp mắt cho đỡ nhoèn vì tự dưng bà lão thấy mắt mình nhoèn ra thì phải". Bà lão "nhìn kĩ người đàn bà lần nữa, vẫn chưa nhận ra người nào" nên bà quay sang hỏi con trai với sự ngạc nhiên không hiểu của chính mình.
Khi người đàn bà lạ mặt ấy trông thấy bà cụ về, cất tiếng chào "U đã về ạ", ngay cả tiếng chào thân thiết ấy cũng không làm bà cụ hiểu ra. "Ô hay, thế là thế nào nhỉ?" rồi bà lão "băn khoăn ngồi xuống giường". Mãi tới khi Tràng vừa giới thiệu, vừa giải thích "đây là nhà tôi", "chúng tôi phải duyên phải kiếp với nhau", "chẳng qua nó cũng là cái số cả". Lúc này bà lão mới bắt đầu hiểu ra và "cúi đầu nìn lặng", cái tư thế ấy ẩn chứa bao suy nghĩ, tâm sự, nỗi niểm mà không thể diễn đạt thành lời. Lúc này người đọc như hiểu được nội tâm bên trong cái vẻ tưởng chứng như già nua, cũ kĩ của bà. Bà đã hiểu ra con bà đã có vợ, bà hiểu ra những khó khăn, nghèo đói mà Tràng phải chịu đựng, rồi bà lại hiểu ra chính số phận bất hạnh của đờ bà khiến con bà rơi vào hoàn cảnh như hiện tại. Bà "xót thương cho số kiếp đứa con mình", sự ai oán đó vừa hướng tới chính bản thân bà, vừa hướng tới con bà, đó là một cảm xúc vừa tội nghiệp, vừa nhân hậu biết bao.
Cảm xúc trong bà càng cụ thể "chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái nở mặt sau này. Còn mình thì..." Đọc câu văn này, chúng ta có cảm giác như trái tim người mẹ khốn khổ đang rung lên đau đớn, xót xa. Cảm xúc của người mẹ già chất chứa sự so sáng con người và con mình trong hoàn cảnh dựng vợ gả chồng. Sự so sánh ấy không chỉ làm nổi bật sự thiếu thốn, khó khăn trong gia đình mà còn là lời tự trách bản thân, sự day dứt trong lòng bà, điều đó thể hiện lòng nhân ái thương con tha thiết.
Cảm xúc xót thương của bà còn thể hiện qua sự lo lắng "biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không". Có lẽ vừa tủi phận mình, vừa thương con khiến cho "trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hau dòng nước mắt". Bà cố kìm nén xúc động, cố nuốt những giọt nước mắt mặn đắng vào trong lòng vốn đã chất chứa đầy sự đau khổ,tủi nhục. Những giọt nước mắt cứ lặng lẽ rỉ ra từ đôi mắt khô cằn ấy.
Diễn biến câu chuyện được đẩy lên đỉnh điểm, cả ba nhân vật được Kim Lân khắc hoạ đều có tâm trạng căng thẳng, Tràng và người "vợ nhặt" hồi hộp chờ đợi người mẹ lên tiếng, như hiểu ra câu chuyện, sự đau buồn khiến cho bà lão khẽ "thở dài", bà muốn giấu đi nỗi buồn, nỗi đau đáu trong lòng để hướng tới người đàn bà lạ ấy. Bà "đăm đăm nhìn người đàn bà" khi thị "cúi mặt xuống tay vân vê tà áo đã rách bợt". Bà lão không chỉ nhìn người con dâu bằng mắt mà bằng cả tấm lòng của bà. Bà nghĩ "người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được..." Trong suy nghĩ của người mẹ ấy, Thị chính là người mang ơn và con tra bà chính là người chịu ơn. Điều đó chứng tỏ bà không hề coi thường khinh bỉ người vợ nhặt mà còn cảm thông trân trọng dù cho Thị có là người đàn bà rách rưới, nghèo đói và không gia đình. Bà lão lại tiếp tục day dứt "chẳng lo lắng được cho con..." Bà phó thác, chông chờ vào sự may rủi "may ra mà qua khỏi được cái đoạn này thì thằng con bà cũng có vợ, nó yên bề nó, chẳng may ông giời bắt chết cũng phả chịu chứ biết làm thế nào lo cho hết được. Hoàn cảnh thật bi đát khốn cùng, mặc dù lo lắng, đau buồn những người mẹ già đã ấm thầm chấp nhận nàng dâu mới. Sau khi "khẽ dặng hắng một tiếng", bà lão "nhẹ nhàng" nói "Ừ thì thôi các con phảu duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng...". Hai tiếng "mừng lòng" mà bà lão nói với các con thật chân thật, chất phác, chân tình biết bao, lời nói ấy thật xúc động đối với người "vợ nhặt" đáng thương kia.
Bà mẹ nghèo khổ nhân hậu thấu hiểu hoàn cảnh và tâm trạng của người phụ nữ xa lạ bất đắc dĩ trở thành con dâu của mình. Ngôn ngữ độc thoại nội tâm diễn tả tâm trạng phức tạp của nhân vật bà cụ Tứ. Cảm xúc như những đợt sóng cuộn lên trong lòng người mẹ nghèo khổ, những cảm xúc ấy khiến người đọc xót xa với tình thương con, ý thức trách nhiệm của người mẹ khiến cho bà con phải lo cưới vợ cho con bằng tất cả khả năng.
Bà cụ tâm sự, dặn dò các con mình "nhà ta nghèo con ạ. Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Rồi ra may mà ông giời cho khá....biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời? Có ra thì rồi con cái chúng mày về sau". Trong lời tâm sự của bà có những lời thành thật "nhà ta thì nghèo", vì vậy bà nhắc nhở các con của mình bảo ban nhau làm ăn, lời động viên của bà thể hiện sự lạc quan vào tương lai tươi sáng của các con bà cũng như cuộc đời bà, từ nay trong nhà đã có nàng dâu mới, chia sẻ gánh nặng với bà, đó là lời động viên đáng quý giúp các con bà vượt qua giai đoạn khó khăn.
Tâm trạng của bà buồn vui xen lẫn, bà vẫn đau đáu cái nghèo đeo bám "đăm đăm nhìn ra ngoài . Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối. Mòi đống rấm ở những nhà có người chết theo gió thoảng vào khét lẹt. Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài", cái thở dài ấy là sự bất lực về thân phận của bà, trong kí ức đau buồn của bà "nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình". Tất cả như một cuốn phim tấn bi kịch cuộc đời bà, bà lo sợ tương lai của các con có giống như cuộc đời bà "vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn bố mẹ trước kia không?". Dù tâm trạng đầy bất an, nhưng bà vẫn niềm nở đối với người con dâu của mình "con ngồi xuống đây. Ngồi xuống đây cho đỡ mỏi chân", câu nói ấy đã rút ngắn khoảng cách giữa mẹ chồng- nàng dâu, an ủi nàng dâu mới. Lời nói của bà là sự thương xót với con dâu mình "bà lão nhìn người đàn bà, lòng đầy thương xót. Nó bây giờ đã là con dâu trong nhà rồi". Bằng những lời nói thân mật, bà tâm sự "kể có ra làm được dăm ba mâm thì phải đấy, nhưng nhà mình nghèo, cũng chả ai người ta chấp nhặt chi lúc này. Cốt làm sao chúng mày hoà thuận là u mừng rồi. Năm nay thì đói to đấy. Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá...".Bà cụ hiểu rằng khi cưới xin cho con cần phải làm vài ba mâm cỗ trước hết là báo cáo với ông bà tổ tiên, sau là ra mắt bà con xóm làng, bà cũng hiểu trong hoàn cảnh đói kém này chẳng ai chấp nhặt, tính toán. Nói tới đây bà cụ "nghẹn lời không nói được nữa, nước mắt cứ chảy ròng ròng, những giọt nước mắt ấy là tấm lòng bao dung, nhân hậu của người mẹ nghèo.
Nếu như chiều hôm trước tâm trạng cả bà cụ hỗn độn xen lẫn lo âu thì sáng hôm sau tâm trạng bà tràn ngập niềm vui. Niềm vui ấy được thể hiện trên khuôn mặt của người mẹ rõ ràng "bà nhẹ nhõm, tươi tỉnh khác ngày thường, cái mặt bủng beo u ám của bà rạng rỡ hẳn lên", "xăm xắn thu dọn, quét tước nhà cửa" với ý nghĩ "thu xếp nhà cửa cho quang quẻ, nền nếp thì cuộc đời họ có thể khác đi, làm ăn có cơ khấm khá hơn". Bà vui mừng vì con trai bà đã yên bề gia thất, gia đình bà có thêm thành viên mới. Bữa ăn đầu tiên khi nhà có dâu mới chỉ vỏn vẹn "rau chuối thái rối, một đĩa muối ăn với cháo" nhưng "toàn nói chuyện vui, chuyện sung sướng về sau này". Những câu chuyện ấy không có chuyện quá khứ mà chỉ có những câu chuyện về tương lai tốt đẹp sau này, câu chuyện thật giản dị "Tràng ạ, khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tính rằng cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá. Này ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà con mà xem..." Chính câu chuyện đó đã làm cho không khí đầm ấm hơn, nhưng cái nghèo thì vẫn đeo bám họ "câu chuyện trong bữa ăn bỗng ngừng lại. Liêu cháo lõng bõng mỗi người được có lưng hai bát đã hết nhẵn". Thế nhưng bà lão "lật đật chạy xuống bếp, lễ mễ bưng ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút" bà lão với giọng dí dỏm "chè khoán đây, ngon đáo để cơ". Bà lão muốn xua đi không khí ảm đạm, lạc quan giữa tình cảnh khốn khó, nhưng bên trong tâm hồn người mẹ ấy, là những nỗi lo âu. Món ăn đặc biệt ngày đón nàng dâu là "chè khoán" và khẳng định "xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy". Chi tiết này khiến người đọc cảm nhận được tình thương, tấm lòng đáng quý của bà, kết đoạn là giọt nước mắt của người mẹ già, nhưng "không dám để con dâu nhìn thấy bà khóc".
Nhà văn Kim Lân đã diễn tả sâu sắc và tinh tế tâm lí bà cụ Tứ, một người mẹ nghèo khổ nhưng tình yêu con vô bờ bến. Bà cố gắng xua đi cái ám ảnh đen tối của hiện tại cũng như cuộc đời bà mà hướng tới tương lai tươi sáng của các con. Trong văn học Việt Nam hình ảnh người mẹ luôn hiện lên với lòng bao dung, vị tha giàu đức hi sinh. Qua truyện ngắn "Vợ nhặt" nhà văn đã tạo dựng lên một hình ảnh về người mẹ nghèo khổ, hết lòng vì con, với ngòi bút tinh tế đã lột tả được diễn biến tâm lí của bà cụ qua từng lời nói, suy nghĩ, hành động. Phải là người có tấm lòng nhân hậu, sự thấu đời mới có cái nhìn chân thực như thế.
"Vợ nhặt" không chỉ đơn giản là những trang văn mà chính là những mảnh đời khổ cực, nghèo khổ. Nhưng trong cái nghèo khổ ấy, họ vẫn toát lên nhân cách cao quý. Hình ảnh bà cụ Tứ khiến chúng ta cảm động sâu sắc trước tấm chân tình tha thiết của người mẹ già, bà chính là ánh sáng trong đường hầm tố tăm của những kiếp người nghèo khổ. Nhân vật bà cụ Tứ trong tác phẩm làm cho giá trị nhân đạo của tác phẩm trở lên cảm động, đọng lại trong lòng người đọc những suy nghĩ và rung động.
