Quang Dũng, một danh nhân đa tài với khả năng sáng tạo không chỉ trong lĩnh vực thơ ca mà còn trong văn chương và hội họa. Các tác phẩm của ông luôn khiến người đọc hoặc người xem trải qua những cảm xúc sâu lắng, thể hiện lòng lãng mạn và trữ tình của một tâm hồn nghệ sĩ.
Trong số các tác phẩm của Quang Dũng, không thể không nhắc đến "Tây Tiến" - một bài thơ đậm chất hồi ức, đan xen giữa nỗi nhớ về đồng đội và những hình ảnh đẹp đẽ của quê hương.
"Bài thơ Tây Tiến" được sáng tác vào giai đoạn đầu của cuộc chiến tranh ác liệt vào năm 1948 và được xuất bản trong tập "Hoa Dọc Chiến Hào". Nó không chỉ miêu tả vẻ đẹp hoang sơ của rừng núi Tây Bắc mà còn ca ngợi tinh thần dũng cảm và bi tráng của những người lính.
Trong đoạn mở đầu của bài thơ, Quang Dũng tài tình khắc họa vẻ đẹp của Tây Tiến và kỷ niệm từ quá khứ:
"Đại dương bao la Tây Tiến ơi! .......... Nhớ về quê nhà trong đêm rơi."
Thán từ "ơi" được sử dụng một cách khéo léo để tạo ra một tình cảm thân thiết và ấm áp. "Nhớ" không chỉ là một cảm xúc mà nó còn là một dòng chảy vô hình lan tỏa qua không gian và thời gian. Các câu thơ đầu tiên đã đưa người đọc trở lại với những kí ức thân quen về một Tây Tiến xa xôi và hùng vĩ.
Bức tranh về cuộc hành trình gian khổ qua rừng núi hiện ra rõ nét khi Quang Dũng mô tả các địa danh nổi tiếng như Sông Mã, Sài Khao, Mường Lát, Mường Hịch... Các từ ngắt nhịp tạo ra một sự phân định rõ ràng giữa các pha lên dốc và đi xuống trên con đường khó khăn của Tây Tiến.
"Vượt lên khúc dốc đồi thăm thẳm Mây sương trùm kín, súng vang trời Leo núi ngàn thước, xuống thung lũng Nhà ở Pha Luông, mưa về xa."
Thiên nhiên dữ dội của Tây Bắc được miêu tả một cách sống động và hùng vĩ. Quang Dũng tinh tế sử dụng từ ngữ và hình ảnh để tái hiện sự trăn trở và khó khăn khi phải vượt qua những cung đường hiểm trở của núi rừng.
"Một người đồng đội không còn bước nữa Ngã gục dưới súng, quên hết cuộc đời! Buổi chiều thác nước hòa mình với bóng tối Ban đêm Mường Hịch, tiếng cọp rên rỉ."
Trên con đường gian khổ ấy, đã có những thời điểm mệt mỏi và đau buồn, nhưng cũng có những khoảnh khắc ấm áp khi các chiến sĩ được nghỉ ngơi sau những ngày vất vả. Tuy nhiên, đó cũng là lúc phải chia tay với đồng đội, với cuộc sống hiện tại để trở về với sự hiểm nguy của chiến trường. Quang Dũng không dùng từ "tử vong" mà thay vào đó là "quên hết cuộc đời", tạo ra một tâm trạng lạc quan và kiên cường giữa cảnh hy sinh và sự sống.
Sau những khổ đau của chiến tranh, hồn thơ Quang Dũng lại chuyển về những hình ảnh ấm áp và nhớ thương của cuộc sống hàng ngày:
"Nhớ về Tây Tiến, cơm nghi ngút khói Mai Châu mùa mới, hương nồng bánh xôi."
Cuộc sống bình dị của người dân Tây Bắc hiện lên với hình ảnh của bếp lửa và khói nghi ngút, tạo ra một bức tranh yên bình và ấm áp.
"Các anh em quân đội vui vẻ hòa mình vào lễ hội Có cô gái mặc xiêm áo, từ khi nào nhỉ? Tiếng kèn đang reo lên, cô gái đang vũ điệu e ấp Âm nhạc vang vọng đến Viên Chăn, làm lay động tâm hồn."
