Trong văn học Việt Nam, Xuân Quỳnh được coi là biểu tượng của thế hệ trẻ thời kỳ chống Mỹ, với những đóng góp đáng chú ý qua các tác phẩm thể hiện tiếng nói chân thành của tuổi trẻ. Tiếng thơ của cô luôn phản ánh vẻ đẹp nữ tính thông qua trái tim và tâm hồn sâu lắng, tha thiết với những niềm vui giản dị trong cuộc sống, kết hợp với những lo âu, dự cảm. Điều này rõ ràng được thể hiện qua bài thơ "Sóng" - một trong những tác phẩm tình cảm nổi tiếng, đồng thời góp phần củng cố vị thế của Xuân Quỳnh như "nữ hoàng thơ tình Việt Nam".
Trong tác phẩm này, sóng và nhân vật nữ chính là hai hình ảnh chủ đạo, cùng tồn tại song hành, đôi khi phân biệt, đôi khi hoà quyện, nhằm thể hiện sự đa dạng của cảm xúc trong tình yêu và niềm hạnh phúc trong cuộc sống thường nhật. Bài thơ đã thành công trong việc tái hiện sự mâu thuẫn của tình yêu thông qua miêu tả của sóng:
"Dữ dội và dịu dàng, Ồn ào và êm đềm."
Nhờ việc mô tả những trạng thái khác biệt của sóng biển khiến người đọc hiểu được những biến động tâm trạng trong tình yêu: từ sự náo nhiệt dữ dội đến sự yên bình dịu dàng. Điều này thể hiện lòng đam mê và sự mãnh liệt của tình yêu. Do đó, tình yêu không bị giới hạn trong không gian hẹp mà luôn tiếp tục theo đuổi hạnh phúc:
"Dòng sông không hiểu mình, Sóng tìm ra đến bể."
Giống như sóng tự do tung hoành giữa biển khơi, không ngừng vỗ về bờ, người phụ nữ trong bài thơ cũng sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn để tìm kiếm tình yêu thực sự và tìm thấy hạnh phúc. Điều này thể hiện sự mạnh mẽ và quyết đoán trong tình yêu của người phụ nữ.
Bên cạnh vẻ đẹp hiện đại, những vần thơ của "Sóng" còn thể hiện sự đa dạng của cảm xúc và lo lắng của người phụ nữ trong tình yêu:
"Cuộc đời dài đằng đẵng, Năm tháng trôi qua chóng. Biển mênh mông bao la, Mây vẫn bay xa xăm."
Những dòng này nhấn mạnh vào sự đau đớn của thời gian, cũng như khát vọng mãnh liệt của người phụ nữ về một tình yêu bền vững và vĩnh cửu. Nói một cách trực tiếp hơn, nỗi nhớ là biểu hiện cao nhất của tình yêu chân thành, tha thiết.
Tóm lại, "Sóng" của Xuân Quỳnh không chỉ là một tác phẩm thơ về tình yêu, mà còn là một bức tranh sống động về vẻ đẹp và sức mạnh của người phụ nữ trong tình yêu và cuộc sống. Đồng thời, bài thơ này cũng phản ánh sự tiến bộ và sự thay đổi của văn học Việt Nam trong thời kỳ đó, khi mà tình yêu không còn là sự nhượng bộ mà là một sự đòi hỏi và đấu tranh vì hạnh phúc thật sự.
