Có thể thấy, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam đã đi vào văn chương khá nhiều và trở thành một biểu tượng tiêu biểu trong văn học từ xưa đến nay. Tuy nhiên, viết về người phụ nữ với tư cách là một người vợ bằng tình cảm của chính người chồng thì rất hiếm. Bài thơ “Thương vợ” của Trần Tế Xương là một trong những bài thơ hiếm hoi đó. Nổi bật trong bài thơ chính là chân dung của bà Tú – vợ của Tú Xương, được tái hiện bằng tất cả lòng chân thành của một người chồng dành cho vợ.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh bà Tú gắn liền với bao nỗi gian truân khó nhọc. Phận đàn bà chân yếu tay mềm nhưng bà Tú lại phải một mình làm lụng, buôn bán, xông pha nơi bến sông, bến chợ để kiếm sống. Nỗi khó nhọc ấy được cụ thể hóa qua thời gian quanh năm và không gian ven sông, quãng vắng, buổi đò đông. Công việc vất vả của bà kéo dài triền miên quanh năm suốt tháng, không ngơi nghỉ, luôn đầu tắt mặt tối. Giữa không gian và thời gian ấy, bà Tú dường như càng nhỏ bé, cô đơn và tội nghiệp. Gánh nặng trên vai bà chẳng có ai san sẻ: “Nuôi đủ năm con với một chồng”. Năm đứa con với bao nhu cầu sinh hoạt hàng ngày, thêm ông chồng giàu chữ nghĩa không đỡ đần được vợ lại trở thành mối bận tâm và gánh nặng của vợ.
Lo cho một mình ông ấy bằng cả lo cho năm đứa con, thế mới thấy cuộc sống hàng ngày của bà Tú vất vả thế nào, phải lo cho đủ, chẳng có thừa nhưng không được thiếu. Để lo được như vậy, bà phải bươn chải sớm hôm, bất kể nắng mưa, ốm đau hay nguy hiểm. Dù có nói cũng chẳng thể thấu hết được những nhọc nhằn, cơ cực mà bà phải gánh suốt cuộc đời. Hình ảnh bà Tú là đại diện cho những người đàn bà đảm đang, lam lũ, lặng lẽ đi qua cuộc sống. Cuộc đời nhiều gian truân vất vả của bà Tú đã làm nổi bật bao vẻ đẹp đáng quý ở người phụ nữ này. Vẻ đẹp của sự tảo tần, hy sinh, chịu thương chịu khó và sự nhẫn nại, kiên trì kiếm sống, không quản ngại nắng mưa:
“Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông”
Hình ảnh “thân cò” đã quá quen thuộc để nói về người phụ nữ Việt Nam, qua hình ảnh đó Tú Xương đã khái quát được bao phẩm chất đẹp đẽ của người phụ nữ Việt Nam truyền thống. Bà Tú còn đẹp ở sự đảm đang, tháo vát, tấm lòng hết mực thương yêu và chăm lo cho chồng con. Dù phải chịu bao khó khăn, vất vả, gánh một mình gánh nặng trên vai nhưng bà không hề có một lời than vãn, phàn nàn hay oán trách. Một mình bà lặng lẽ, âm thầm gánh vác gia đình, dù quan hệ vợ chồng là “một duyên hai nợ”, bà Tú vẫn nhận hết vất vả về phần mình. Đó là sự hy sinh quên cả bản thân mình, tấm lòng vị tha hết mực của bà Tú dành cho ông Tú và những đứa con.
Bằng tấm lòng thương vợ chân thành và sâu sắc, Tú Xương đã ca ngợi hình ảnh bà Tú trở thành một biểu tượng đẹp tiêu biểu, điển hình cho những người phụ nữ, người vợ Việt Nam bao đời nay.
