Văn học hiện thực là tấm gương phản ánh chân thực những lát cắt phức tạp và đau thương của đời sống xã hội. Trước năm 1945, văn học Việt Nam đã tập trung khắc họa tình cảnh thống khổ cùng cực của người nông dân dưới ách thống trị phong kiến. Trong số những tác phẩm hiện thực có giá trị tố cáo mạnh mẽ nhất, "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố, đặc biệt qua đoạn trích "Tức nước vỡ bờ", không chỉ lột tả sự bạo tàn của bọn cường hào, quan lại, mà còn nêu bật sức sống và sức phản kháng mạnh mẽ của những người nông dân cùng khổ.
Chị Dậu, nhân vật chính trong tác phẩm, sống trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn. Là hộ cùng đinh trong làng, gia đình chị cũng như bao gia đình khốn khó khác phải chạy vạy để đóng sưu thuế. Không chỉ phải nộp sưu cho chồng, chị còn bị ép đóng sưu cho người em chồng đã mất. Tội ác của bọn quan lại thật ghê tởm, đến mức người chết cũng không thoát khỏi sự bóc lột. Để có tiền đóng sưu, chị phải bán cả đàn chó và con gái nhỏ nhưng vẫn không đủ. Tình cảnh của chị thật thương tâm, cho thấy sự tàn ác và vô nhân đạo của chế độ phong kiến.
Trước sự áp bức và bất công, chị Dậu vẫn mạnh mẽ gánh vác, lo toan và làm trụ cột cho gia đình. Chị hiện lên với vẻ đẹp của một người phụ nữ thủy chung, đảm đang, giàu tình yêu thương. Khi anh Dậu được thả về sau trận đòn roi, chị lo lắng nấu cháo cho chồng và con. Dù trong hoàn cảnh khó khăn, chị vẫn dành thời gian chăm sóc chồng với sự ân cần, dịu dàng.
Khi bọn cai lệ đến bắt anh Dậu, chị Dậu đã dùng lời lẽ khẩn thiết van xin nhưng chúng không mảy may động lòng. Trước sự bạo ngược, chị đã phản kháng mạnh mẽ để bảo vệ chồng. Chị không hề sợ hãi hay nao núng mà tỏ ra kiên quyết và quyết liệt. Chị lên tiếng: "Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ". Cách xưng hô từ "ông - con" sang "tôi - ông" thể hiện sự kiên quyết của chị, cho thấy chị sẵn sàng đấu tranh ngang hàng với bọn cai lệ.
Sự căm phẫn của chị Dậu lên đến đỉnh điểm khi chị dùng sức mạnh của người đàn bà lực điền để chống trả, khiến tên cai lệ ngã chổng khoèo. Hành động bộc phát nhưng đầy ý nghĩa này thể hiện vẻ đẹp trong tính cách của chị, một người nông dân chân lấm tay bùn nhưng không khuất phục trước sự áp bức, sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ công lý và lẽ phải.
Hình ảnh chị Dậu hiện lên thật đẹp đẽ và đáng trân trọng, tiêu biểu cho vẻ đẹp của những người nông dân Việt Nam. Qua đó, tác phẩm phơi bày bộ mặt tàn bạo của chế độ phong kiến và lên tiếng thương cảm cho những số phận nghèo khổ, ca ngợi vẻ đẹp của những người phụ nữ giàu tình yêu thương và ý chí mạnh mẽ.
