Nhật ký tù của Hồ Chí Minh là một tập thơ mang tính chất tự sự, ghi lại những suy tư và cảm xúc trong suốt thời gian ông bị giam giữ dưới chính quyền Tưởng Giới Thạch ở Quảng Tây, Trung Quốc. Đây không chỉ là một tập thơ riêng của ông mà còn là một cách để ông tự giải tỏa, chờ đợi ngày tự do. Trong nhật ký, ông ghi lại những điều mà ông nghe thấy và thấy được, khiến ông suy tư và cảm thấy bất an trong 14 tháng bị giam cầm.
"Lai Tân" là một trong số 97 bài thơ mà Hồ Chí Minh đã viết sau khi bị chuyển từ Thiên Giang đến Lai Tân. Bức tranh về thực tại ở nhà tù Lai Tân và một phần của xã hội Trung Quốc được phản ánh một cách sống động qua những câu thơ ngắn nhưng đầy ý nghĩa. Bài thơ thành công bởi sự tài tình trong việc sử dụng châm biếm, kết hợp với sự chân thành và một cấu trúc hợp lý.
Bài thơ được chia thành hai phần, tuy nhiên, không theo cấu trúc thông thường của thơ Đường. Phần đầu bao gồm ba câu thơ đơn giản mô tả sự việc, nhưng điểm quan trọng là câu thứ tư, nó làm sáng tỏ tư duy của bài thơ và phơi bày sự châm biếm của Hồ Chí Minh đối với tầng lớp thống trị ở Lai Tân.
Ở phần đầu, Hồ Chí Minh vẽ nên hình ảnh của ba nhân vật "quan trọng". Ban trưởng nhà tù thì mỗi ngày lại đánh bạc, trong khi cảnh trưởng và huyện trưởng cũng lợi dụng tù nhân để lợi bất chính. Những người đại diện cho chính quyền lại vi phạm pháp luật mà họ tự mình thiết lập. Điều này không chỉ làm mất uy tín của họ mà còn là minh chứng cho tình trạng mất đạo đức trong xã hội Trung Quốc thời bấy giờ.
Phần thứ hai của bài thơ, câu thơ cuối cùng, là một phát biểu sâu sắc và lạc quan của Hồ Chí Minh về tình hình ở Lai Tân. Câu này không chỉ là một lời nhận xét, mà còn chứa đựng sự mỉa mai và phê phán sâu sắc đến bộ máy cai trị tại đây. Sự bất ngờ của lời nhận xét làm nổi bật tình hình thực tại đau đớn, nhưng cũng lồng ghép một cái nhìn châm biếm, khẳng định rằng tình trạng rối loạn không phải là ngoại lệ mà chính là điều bình thường trong xã hội này.
Câu thơ này không chỉ đề cập đến tình hình ở Lai Tân mà còn nói lên bản chất của chế độ thống trị dường như đã bị mục nát. Bằng cách nghệ thuật, Hồ Chí Minh đã tạo ra một bức tranh đầy châm biếm và phê phán về hiện thực xã hội thời kỳ đó, nhưng cũng là một lời nhắc nhở sâu sắc về những giá trị đạo đức cần thiết trong xã hội.
