1. Dàn ý phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo chi tiết:
1.1. Mở bài:
– Về tác phẩm Nam Cao, Chí Phèo
– Trong tác phẩm, ngoài nhân vật trung tâm là Chí Phèo được Nam Cao khắc họa rõ nét bằng ngòi bút hiện thực, còn có một nhân vật khác cũng được ông dồn hết tâm huyết để khắc họa thành công, đó chính là Bá Kiến – đại diện tiêu biểu của giai cấp thống trị tham lam, tàn bạo.
1.2. Thân bài:
Nguồn gốc xuất thân:
– Bá Kiến xuất thân trong một gia đình giàu có, mấy đời làm quan, bá chủ, sống sung túc với nhiều ruộng đất, của cải.
– Bằng những mưu mô, thủ đoạn, Bá Kiến từng bước leo lên đỉnh cao danh vọng: nổi tiếng nhất huyện, làng Vũ Đại, Bá Kiến là lý trưởng, hào huyện, đại biểu nhân dân Bắc Kỳ…
– Là “con cá lớn” của làng Vũ Đại
⇒ Từ xuất thân đủ thấy uy quyền của Bá Kiến ở làng Vũ Đại
Sự xuất hiện của Bá Kiến:
– Trong tình huống Chí Phèo đến nhà ông để ăn vạ.
Giả vờ uy quyền: “Lão cao giọng hỏi: “Cái gì mà đông thế?”.
Hành động của mọi người: Chỗ này “lạy ông cụ”, chỗ kia “lạy cụ”, ai cũng cung kính đứng ngoài, còn Chí Phèo thình lình nằm xuống, bất động… ⇒ Bá kiến có địa vị, quyền uy đối với dân làng Vũ Đại
⇒ Uy thế và uy quyền của Bá Kiến
– Hành động của Bá Kiến trước sự việc Chí Phèo:
Hét lên những bà vợ…
Về với dân làng, giọng nhẹ nhàng hơn
Lay gọi Chí Phèo bằng giọng thân thiết, xốc Chí Phèo dậy
⇒ Đằng sau đó là sự lọc lõi, nham hiểm và hiểm độc, một kẻ quyền lực với nghệ thuật thống trị
Bá Kiến – con người nham hiểm, thủ đoạn trong cách cai trị:
– Bá Kiến có một chiêu để thuần phục anh nông dân khôn ngoan:
Không chữa được thì dùng:
+ Dùng đầu bò trị đầu bò
+ Mềm mại và chắc chắn
+ Thứ nhất sợ anh hùng, thứ hai sợ kẻ liều mạng.
+ Nắm thằng có tóc chứ ai nắm thằng trọc đầu
⇒ Cách dùng người, trị dân của Bá Kiến được thể hiện rõ nét qua nghệ thuật độc thoại nội tâm
Bá Kiến – con người bộc lộ trong nhiều mối quan hệ:
– Trong quan hệ với tầng lớp nghèo: cố nhét người tốt vào tô thuế và “người xấu” ⇒ đẩy bao người vào cảnh bần cùng Với sự thâm độc, hiểm độc, chính Chí Phèo cũng trở thành nạn nhân của Bá Kiến.
– Trong quan hệ với giai cấp thống trị: Bên ngoài luôn có ý đồ “ăn bùn của nhau”, xâu xé, tranh giành quyền lực.
-Trong quan hệ gia đình: Có 4 bà vợ, ghen tuông bóng gió nhưng ông lại qua lại với bà vợ Bình Chức => ích kỷ, xấu xa, đồi bại
Cái chết của Bá Kiến:
– Tiếng cười của Bá Kiến và câu nói “Ồ tưởng gì! Tôi chỉ cần anh lương thiện cho thiên hạ nhờ” càng làm tăng thêm nỗi đau của Chí Phèo.
– Bá Kiến đẩy Chí Phèo vào ngõ cụt, Chí Phèo hét lên: “Không được! Ai bảo tao lương thiện? chỉ có một cách, mày biết không?”
⇒ Bá Kiến chết là đương nhiên
1.3. Kết bài:
– Tóm tắt những nét nghệ thuật tiêu biểu nhất tạo nên một Bá Kiến điển hình cho giai cấp thống trị, cường hào, địa chủ gian ác
– Đây là nhân vật thể hiện tài năng miêu tả chân thực, sinh động và bộc lộ những giá trị hiện thực mới mẻ, sâu sắc.
2. Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo hay nhất:
Nếu như trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố khắc họa chân dung vợ chồng Nghị Quế – giàu có, tham lam, độc ác, làm tay sai đắc lực cho thực dân Pháp thì nhân vật Bá Kiến trong “Chí Phèo” của Nam Cao lại xuất hiện với một hình ảnh khác. Nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn “Chí Phèo” là điển hình cho giai cấp thống trị phong kiến lưu manh, đê hèn, tham lam, lọc lõi và độc ác.
Nam Cao là nhà văn hiện thực, đi đầu về bi kịch tinh thần của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Trong tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao, giá trị tố cáo của tác phẩm không chỉ thể hiện ở hiện thực người nông dân bị tha hóa mà còn ở bức chân dung của những thế lực tàn bạo đẩy người nông dân vào cảnh cùng quẫn, đày ải vào bi kịch. Nhà văn đã dựng nên chân dung nhân vật Bá Kiến – nhân vật phản diện điển hình cho hàng ngũ thống trị.
Bá Kiến là một tên cáo già đê tiện, hèn hạ, độc đoán. Vì thói ghen tuông dại dột xuất phát từ thói lăng nhăng, trác táng của hắn, hắn đã đẩy người lính gác vô tội vào con đường tội lỗi, cướp đi quyền làm người tối thiểu của Chí Phèo. Việc anh ta bị bắt vô cớ liên quan đến cuộc đời của một con người, cuộc đời của một người như Chí Phèo và sau đó là nhiều người khác như Bình Chức.
Bá Kiến độc ác, tham lam, luôn có đủ mọi thủ đoạn lọc lõi. Anh ta bỏ tù mọi người khi họ trung thực và thả họ khi họ trở thành tội phạm. Điều này đã được chứng minh khi Chí Phèo ra tù. Vừa ra tù, Chí Phèo tìm đến nhà Bá Kiến để đòi món “nợ máu”. Tuy nhiên, Bá Kiến đã khéo léo mua chuộc Chí Phèo trở lại. Hắn tự nhận mình là Tào Tháo nhưng vẫn lọc lõi, nham hiểm hơn cả Tào Tháo.
Với tư lợi cá nhân, hắn “vừa đấm vừa xoa” biến Chí Phèo trở thành tay sai đắc lực cho mình. Bá Kiến đưa tiền mua “thuốc” cho Chí Phèo, cho hắn 5 sào vườn vừa cướp được và một túp lều rách. Anh ta không nhân đạo. Anh ta chỉ đang âm mưu “bỏ con cá nhỏ để bắt con cá lớn”. Hắn sẽ có lợi cho đôi bên: dùng Chí Phèo đi đòi nợ ở Đội Tảo, nếu đòi được nợ thì hắn cũng có lợi, nếu không Đời sẽ “xử” Chí Phèo.
Bá Kiến là con quỷ mất hết nhân tính. Hắn đã đẩy Chí Phèo đến bước đường cùng thành một tên côn đồ gớm ghiếc để Bá Kiến tước đi quyền làm người của Chí một lần nữa. Chí Phèo mang dao đến nhà Bá Kiến xin được “làm người lương thiện” nhưng đồng thời Chí cũng nhận ra “không thể làm người lương thiện được nữa”, Chí chắc chắn rằng một người như Bá Kiến sẽ không bao giờ hiểu được khát khao đó.
Chính vì thế Chí đã giết Bá Kiến. Bá Kiến chết như một hệ quả tất yếu của quy luật “tức nước vỡ bờ”. Với nhân vật này, Nam Cao đã miêu tả toàn diện xã hội Việt Nam lúc bấy giờ. Trong đó, tác giả lên án mạnh mẽ cái xã hội “ăn thịt người” mà những con sâu như Bá Kiến đang ngày đêm canh cánh trong lòng.
Tóm lại, với hình tượng Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo, Nam Cao đã xây dựng nên một chân dung điển hình của giai cấp thống trị đẩy người nông dân đến bước đường cùng. Thông qua việc xây dựng nhân vật điển hình này, Nam Cao đã khắc họa những mâu thuẫn cơ bản của xã hội nông thôn Việt Nam, từ đó lên tiếng tố cáo xã hội, bênh vực và đòi quyền sống cho người nông dân.
3. Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo ấn tượng nhất:
Trong mỗi truyện ngắn thường có hai tuyến nhân vật rõ ràng. Nếu như Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao là nhân vật chính diện đại diện cho những người nông dân nghèo bị áp bức bất công và bị đẩy xuống đường cùng thì Bá Kiến – kẻ ác đại diện cho những người nông dân nghèo khổ. Nam Cao đã khắc họa thành công nhân vật Bá Kiến chỉ qua vài nét thể hiện bộ mặt gian ác của hắn.
Nếu ai đã từng đọc tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố, hẳn không thể quên được tên Nghị Quế hống hách, xảo quyệt và dối trá mà nhà văn thể hiện qua chi tiết chị Dậu mang Tí và đàn chó đến bán cho ông lão. Khác với Ngô Tất Tố chỉ miêu tả Nghị Quế qua tư thế, giọng nói, tài sản, Nam Cao khắc họa Bá Kiến như một nhân vật điển hình trọn vẹn khi đi sâu vào suy nghĩ, nội tâm của Nghị Quế.
Bá Kiến là một tên cáo già đại diện cho bọn địa chủ cường hào ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ trước Cách mạng tháng Tám. Ông xuất thân trong một gia đình bốn đời làm tổng, nay ông là chánh tổng – chức vụ cao nhất của đơn vị hành chính cấp huyện. Nam Cao để nhân vật xuất hiện với “dở khóc dở cười” – tiếng cười và tiếng quát “rất hay” thể hiện uy quyền của vị chánh tổng.
Người chú khét tiếng là một kẻ hách dịch, nham hiểm và độc ác, dùng nhiều thủ đoạn để ép người khác phải đất cho mình, xúi giục côn đồ ức hiếp dân nghèo. Thay vì là một ông quan, một bậc cha mẹ có sứ mệnh chăm lo đời sống nhân dân, thì nay hắn lại ăn cắp, ức hiếp dân đen.
Bá Kiến cũng là người biết xử lý tài tình thể hiện qua cách xử lý Chí Phèo trong cơn say. Khi mọi người trong nhà ngoài ngõ đang tập trung chứng kiến vụ việc Chí tự rạch mặt mình sau khi xô xát với Lý Cường. Việc đầu tiên mà ông lão “đệ nhất làng Vũ Đại” làm là mắng “mấy bà vợ tưởng mình ngoại tình với chồng” để rồi dân làng dịu giọng: “Mày cũng về à! Mày mà quậy thế à? ” Chỉ với vài câu “Không ai nói gì, người ta đi chỗ khác”. Những người nông dân hiền lành ấy phần vì nể, phần vì sợ, phần vì lo cho sự an toàn của mình mà không dám quấy rầy, thấy họ cung kính “lạy ông già” thì “lẩm bẩm” bốn bề. Phải vào thì làm sao dám ở, điều đó thể hiện uy quyền và sức mạnh của Bá Kiến trong làng Vũ Đại. Ông khéo ứng biến khi thấy “Chí Phèo bỗng vươn vai, không cử động, rên khe khẽ như sắp chết” thì ông hiểu ra sự việc nhờ kinh nghiệm nhiều năm làm quan.
Một ông quan rất nguy hiểm, biết “mềm nắn rắn buông”, đối phó với kẻ thù, biến kẻ thù thành tay sai đắc lực để loại bỏ đối thủ của mình. Bá Kiến là một kẻ khôn ngoan trong cuộc sống. “Thứ nhất sợ anh hùng, thứ nhì sợ lưu manh” anh không dại gì mà đối đầu với kẻ liều mình tát vào mặt vì “lợi bất cập hại”, anh hối lộ và lợi dụng của Chí Phèo đến đòi nợ thuê Đội Tảo – một kẻ có thế lực trong làng, một kẻ thù không đội trời chung, luôn cho rằng phải đánh bại một tên đầu bò, phương châm sống của hắn là “dời người ta xuống sông rồi vớt”. Nào đập bàn, đập ghế, đập lưng vì “tiếc hùi hụi” Chỉ có một số chi tiết đi sâu. Bên trong nhân vật Nam Cao đã khắc họa tâm hồn đen tối, đầy thủ đoạn tàn ác, xảo quyệt và thâm độc của hắn.
Không chỉ vậy, trong tác phẩm “Chí Phèo” nhà văn còn vạch trần bộ mặt xấu xa của Bá Kiến qua mối quan hệ đen tối trước đây của hắn với Năm Thọ và Bình Chức. Một người đàn ông dâm đãng, có tới 4 đời vợ nhưng không buông tha cho người phụ nữ có 2 con, vợ ông Chu, không chỉ cướp vợ ông mà còn cướp cả số tiền ông gửi quân nuôi vợ và những đứa trẻ. Bá Kiến năm ấy lại chính là người đẩy Chí Phèo, anh nông dân hiền lành, chất phác vào tù, rồi hệ thống nhà tù thực dân phong kiến tàn ác đã biến anh thành một tên côn đồ, tha hóa cả con người, con người với nhân cách méo mó. Con người đó đã bị Chí Phèo cầm dao đâm chết, là cái kết thỏa đáng cho hành vi xấu xa của hắn. Cái chết đó cảnh báo cho xã hội rằng nếu không có sự thay đổi và tiến bộ thì không biết còn bao nhiêu cái tên như Năm Thọ, Bình Chức hay Chí Phèo.
Như vậy, nhân vật Bá Kiến gánh chịu mọi tội ác ghê tởm của bọn địa chủ cường hào dưới chính quyền thực dân nửa phong kiến. Nam Cao đã khéo léo sử dụng lối viết linh hoạt, sinh động, giản dị, trong sáng, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của quần chúng, miêu tả sâu sắc nội tâm nhân vật Bá Kiến để làm cho Bá Kiến hiện lên hấp dẫn.
