Tố Hữu, một biểu tượng nổi bật của thơ ca cách mạng Việt Nam, cũng là một nhà thơ sở hữu phong cách sáng tạo riêng. Giọng văn trữ tình của ông lưu đọng sâu, và các tác phẩm của ông thường kết nối với những sự kiện quan trọng trong lịch sử dân tộc. Thơ của Tố Hữu mang dấu ấn mạnh mẽ của dân tộc mà vẫn không mất đi tính hiện đại.
"Bài thơ Việt Bắc" là một điểm cao trong sự nghiệp của Tố Hữu và là một thành tựu xuất sắc trong thơ ca kháng chiến chống Pháp. Bài thơ này ra đời trong bối cảnh một sự kiện lịch sử: vào tháng 10 năm 1954, những người chiến binh rời khỏi căn cứ miền núi để trở về miền trung. Từ sự kiện này, bài thơ đưa người đọc quay về quá khứ để tưởng nhớ một thời kỳ cách mạng và kháng chiến đầy gian khổ mà những anh hùng đã trải qua. Nói lên tình cảm sâu sắc, gắn bó mật thiết với Việt Bắc, với Đảng và Bác Hồ, với đất nước và nhân dân - tất cả những điều này là nguồn sức mạnh tinh thần lớn lao giúp dân tộc tiến bộ trên con đường cách mạng. Nội dung này được thể hiện qua hình thức văn hóa đậm chất dân tộc, làm cho bài thơ trở thành biểu tượng của phong cách thơ Tố Hữu.
Hoàn cảnh sáng tác tạo ra một tâm trạng đặc biệt, xúc động và lắng đọng: "Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay". Đây là khoảnh khắc chia tay của những người đã chung sống, chung cảm thương trong suốt nhiều năm. Họ nhớ lại những kỷ niệm đẹp, khẳng định tình bạn và hướng về tương lai. Tình yêu cách mạng được Tố Hữu diễn đạt tinh tế như tình yêu lứa đôi.
Tâm trạng diễn biến như trong một câu chuyện tình yêu lứa đôi, qua lối đối đáp quen thuộc của ca dao, dân ca. Bên hỏi, bên đáp, người kể lời tâm sự, người lắng nghe và đồng cảm. Những đoạn hỏi và đáp mở ra những kỷ niệm về một thời kỳ cách mạng và kháng chiến gian khổ, đồng thời nỗi nhớ thương. Thực ra, bên trong sự đối đáp là tâm sự, là biểu hiện của tình cảm của nhà thơ và những người tham gia kháng chiến.
Thông qua hồi tưởng của nhân vật trữ tình, cảnh và người Việt Bắc hiện ra trong vẻ đẹp tuyệt vời. Sự nhớ nhung của các cán bộ chuẩn bị trở về miền trung đã in sâu vào thiên nhiên núi rừng Việt Bắc, với vẻ đẹp hiện thực và mơ mộng, truyền cảm những nét độc đáo, khác biệt so với những miền quê khác của đất nước. Chỉ có những người từng sống ở Việt Bắc mới thực sự hiểu được sự nhớ nhung, cảm nhận sâu sắc về ánh nắng chiều, ánh trăng ban đêm, những bản làng mờ trong sương, những lửa trại lung linh trong đêm, những núi rừng sông suối mang tên gọi thân quen - tất cả là thời gian và không gian kỷ niệm lung linh:
"Nhớ gì như nhớ người yêu ... Ngồi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy."
Tuy nhiên, có lẽ đẹp nhất trong sự nhớ về Việt Bắc là sự hòa quyện thâm thiết giữa cảnh với người, là ấn tượng không thể phai mờ về những người dân Việt Bắc chăm chỉ lao động, trung thành với tình đồng chí, tình đồng bào, của tình yêu thiên nhiên và yêu đất nước, yêu đời:
"Ta về, mình có nhớ ta ... Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung."
Thấy được thiên nhiên Việt Bắc với vẻ đẹp đa dạng, phong phú, sống động, thay đổi theo mùa và thời tiết. Qua việc kết hợp với các hình ảnh của người lao động, như người làm ruộng, người đan nón, người hái măng, Tố Hữu đã thể hiện sức mạnh của cách mạng, sức mạnh của lòng yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân.
