"Trong Sự Lắng Đọng Của Nửa Đêm và Bâng Khuâng: Tố Hữu và Thế Giới Hình Tượng Trong Truyện Kiều"
Cụm từ "nửa đêm" không chỉ là một thời gian phiêu bạt mà còn là hơi thở của ca dao, dân ca. Nó là khoảnh khắc yên bình, lặng lẽ, khiến con người trầm mình trong suy tư, nhớ về quá khứ. Trái lại, "bâng khuâng" là cảm xúc luyến tiếc, nhớ nhung, đưa tâm trạng vào quá khứ. Chính khi đi qua huyện Nghi Xuân vào thời khắc "nửa đêm", "bâng khuâng", Tố Hữu đã thức tỉnh thế giới tưởng tượng trong Truyện Kiều và đưa người đọc trở về thời Nguyễn Du, tạo ra bản nhạc chủ đạo cho bài thơ:
Hỡi lòng thương yêu vô ngần, Trên dòng nước trong, cánh bèo lênh đênh, Nghẹn ngào bên nghĩa, bên tình, Mà trời đêm đã đưa lên nơi nao?
Ngước nhìn cờ đào nghiêng nghiêng, Chẳng khác thân gái sóng xô Tiền Đường!
Đầu tiên, đối với nhân vật Thúy Kiều. Nàng là cô gái xinh đẹp, tài năng, đức hạnh, với một tâm hồn tinh tế, thông minh và nhạy cảm. Trong tuổi xuân, tình yêu giữa nàng và Kim Trọng sâu đậm và tràn đầy hy vọng. Mối tình này hứa hẹn hạnh phúc lứa đôi. Nhưng thân phận của nàng lại gặp phải nhiều gian nan. Ngay sau buổi lễ thề non hẹn biển, Kim Trọng phải vội vã trở về Liêu Dương hộ tang. Gia đình Kiều bị kẻ gian vu oan, nhà cửa tan tành.
Trước biến cố, "nghẹn ngào bên nghĩa, bên tình", với lòng hiếu thắng lên tình yêu, sẵn sàng hy sinh để giữ cho gia đình bình an. Thúy Kiều phải đau lòng nhưng vẫn tín ngưỡng, bán mình để cứu cha và em khỏi bọn lang sói. Mã Giám Sinh mua nàng như mua hàng ở chợ. Danh dự của nàng bị lăng nhục bởi một xã hội lạc hậu, mà tiền bạc là tất cả. Bị bán cho Mã Giám Sinh, nàng trở thành "cánh bèo lênh đênh", bị đẩy vào lầu xanh của mụ Tú bà. Bị đánh đập, nhưng nàng không chết. Lo sợ mất vốn, Tú bà đưa nàng lên lầu Ngưng Bích để nghỉ ngơi, chờ cơ hội mới. Mụ thuê Sở Khanh lừa nàng rồi đuổi bắt nàng trở lại. Sau đó, Thúy Kiều được Thúc Sinh chuộc và cưới làm vợ. Nhưng sau này, vợ Thúc Sinh biết chuyện và bày mưu bắt cóc nàng. Bị biến thành con đòi, đứa ở. Rồi Hoạn Thư đưa nàng vào chùa Quan Âm Các của gia đình họ. Thúc Sinh lén tìm nàng, bị bắt gặp, nàng hoảng sợ và bỏ trốn. Nàng tìm sự ẩn náu tại chùa của sư bà Giác Duyên. Sợ bị gia đình Hoạn phát hiện, Giác Duyên gửi nàng đến nhà Bạc Bà. Nhưng Bạc Bà lừa và bán nàng trở lại lầu xanh, lần thứ hai nàng gặp Từ Hải, một anh hùng. Từ Hải giải chuộc và cưới nàng. Nhưng vì lời nàng, Từ Hải mắc kế của Hồ Tôn Hiến và chết. Hồ Tôn Hiến ép nàng kết hôn với một thổ quan. Thúy Kiều tiếp tục rơi vào bi kịch, bị xúc phạm. Cô chỉ có một con đường cuối cùng là nhảy xuống sông Tiền Đường, tự vẫn.
Thúy Kiều đau đớn, Nguyễn Du đau đớn, và Tố Hữu cũng đau đớn. Từ sự đồng cảm với số phận của Kiều, Tố Hữu thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với đại thi hào dân tộc. Đó là sự đồng cảm với sự bế tắc của Nguyễn Du và của lịch sử. Bởi vì cuộc đời của Nguyễn Du đã chứng kiến những khổ đau của dân chúng, và vì thế ông có thể hiểu và chia sẻ cảm xúc này.
