Lênin, nhà cách mạng kiệt xuất của nhân loại, nổi tiếng với câu châm ngôn "Học, học nữa, học mãi." Tên tuổi của ông gắn liền với cuộc Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại và câu nói này đã trở thành thân thuộc với nhiều thế hệ người Việt Nam.
Khái niệm “học” mà Lênin sử dụng có thể được hiểu theo nhiều cách, tùy theo mức độ rộng hay hẹp.
Theo nghĩa hẹp, “học” là hoạt động thu nhận và tái hiện tri thức của học sinh dưới sự hướng dẫn của thầy cô trong nhà trường. Đây là hoạt động gắn liền với một giai đoạn cụ thể trong đời: thời niên thiếu, và một không gian xác định: nhà trường.
Theo nghĩa rộng, “học” diễn ra ở mọi nơi, mọi lúc, suốt cuộc đời. Người ta gọi cuộc đời là “trường đời”, nơi mở ra theo bước chân con người trên mọi nẻo đường và ở mọi lứa tuổi. Theo ý nghĩa này, Gorki đã gọi cuộc đời là “trường đại học của tôi.” Đây cũng là ý chính trong khái niệm học của Lênin. Bản thân Lênin là minh chứng cho quan niệm này, khi ông thu nhận tri thức từ trường đời để trở thành một nhà lãnh đạo có kiến thức sâu rộng, và học làm cách mạng để trở thành nhà cách mạng vĩ đại.
Tri thức trong nhà trường dù phong phú, toàn diện đến đâu cũng có giới hạn. Tri thức của trường đời mới là nguồn tri thức rộng lớn và phong phú. Trong trường đời, mọi sự kiện, mọi lĩnh vực đời sống là trang sách, và mọi người quanh ta đều là thầy ta. Ta phải học mọi điều dù nhỏ nhặt nhất, như câu tục ngữ “Học ăn, học nói, học gói, học mở” đã đúc kết.
Học tập là rất cần thiết, vì nhờ học mà xã hội loài người luôn phát triển. Thế hệ sau kế thừa những thành tựu của thế hệ trước để từ đó tạo lập nên những thành tựu mới. Lý giải về sự thành công của mình, nhà bác học Newton đã nói: “Tôi đã đứng trên vai người khổng lồ,” ám chỉ tri thức mà ông tiếp thu qua quá trình học tập.
Trong tiếng Nga, từ “học” mà Lênin sử dụng chỉ hoạt động kéo dài liên tục. Việc lặp lại ba lần từ này nhấn mạnh tính thường xuyên, liên tục của học tập, bởi tri thức trong trường đời là vô hạn và luôn được bổ sung, phát triển. Ngừng học tập cũng có nghĩa là tự đặt mình ra khỏi vòng quay của cuộc sống đang không ngừng đổi thay.
Tuy nhiên, “học nữa, học mãi” không có nghĩa là học tràn lan mà cần học có trọng điểm, hướng vào giải quyết những mục tiêu cụ thể trong cuộc sống. Mục đích của học không chỉ để tiếp thu tri thức mà còn để vận dụng tri thức đó vào thực tế, đạt thành tựu có ý nghĩa và tạo ra tri thức mới. Học như vậy mới đem lại sự say mê và bổ ích, là động lực để học tập suốt đời.
Chúng ta đang sống trong một xã hội tri thức, xã hội thông tin. Phương châm “Học, học nữa, học mãi” của Lênin trở nên thiết yếu hơn bao giờ hết. Sự giàu có tri thức là sự giàu có đích thực của mỗi người, mỗi quốc gia. Chỉ có phát triển tri thức mới đưa đất nước “sánh vai các cường quốc năm châu” như mong ước của Bác Hồ.
Câu châm ngôn “Học, học nữa, học mãi” của Lênin, tuy giản dị, nhưng chứa đựng một chiều sâu trí tuệ. Đất nước đang đứng trước những vận hội mới, và thế hệ thanh thiếu niên Việt Nam phải khắc sâu lời nhắc nhở của Lênin, biến nó thành hiện thực qua những hoạt động cụ thể.
